Söküm zamanı gelen patateste alıcı bekleyen üreticiler, maliyetinin altında satış yapıyor.
Ödemiş'te tohum ve ilaç bayiliği yapan Ziraat Mühendisi Özkan Akgün, "Özel Patates üretim ambarı Ödemiş'te, kış patatesi yağışlar nedeniyle sıkıntılı sökülebilmiş, bazı tarlalarda ürün tarlada kalmıştı. Yaz patatesinde de aynı nedenlerden dolayı ekim gecikmişti. Şimdi de ihracatta gerileme yaşandığı için tüccar bulmak sıkıntılı hale geldi. Dolayısıyla patates üreticisini zor günler bekliyor" dedi.
Türkiye'nin önemli patates üretim merkezlerinden olan Ödemiş'te hava şartları nedeniyle patatesin diğer bölgelere göre daha kaliteli olduğunu belirten Akgün, şöyle konuştu: "Son yıllarda hava şartlarında meydana gelen değişim patates ekimi ve sökümünü geciktirmeye başladı. Zorlu hava şartları nedeniyle yaz patatesi ekim döneminden sıkıntılı başlamıştı. Ödemiş genelinde kış patatesinin yüzde 15-20'lik bir oranı, toprak altında bahara kadar bekletildi. Yaz patatesinin ekiminde de bu nedenle 1 aylık bir gecikme yaşandı. Ayrıca, yaz için ekilen tohumlar
soğuk ve yağışlı hava nedeniyle çürüdü. Üreticimiz bir kez daha ekim yapmak zorunda kaldı. Gecikme hasat dönemini etkiledi. Normal şartlarda Mayıs'ta başlayan hasat bu yıl Haziran'da fakat zararına başladı."
Tüm bu olumsuzluklara rağmen kış patatesinde fiyatların kilogramı 40-50 kuruş aralığında seyrettiğini bildiren Akgün, Ödemiş patatesinin üretici açısından sıkıntılı olmaya başladığını söyledi.
UMUT VERMİYOR
Geçen yıldan depolarda kalan patatesin yeni ürünle birlikte piyasaya çıktığını anlatan Akgün, şunları söyledi: "Türkiye genelinde 200 bin ton civarında stok geçen yıl ürünü patatesten bahsediliyordu. Son ana kadar fiyat beklentisi yerine gelmeyince üretici elindeki malı çıkarma kaygısına düştü. Eski ürünler, Adana'nın yeni ürünüyle çakıştı. Ödemiş patatesinin hasadı zaten gecikmişti. Üstüne hava sıcaklıkları da aniden arttı. Fiyatlar beklentilerin çok altında. Tarlada kilogramı 10-20 kuruş arasında seyreden fiyatlar gelecek açısından da umut vermiyor; patates üretimini imkansızlaştırıyor. Ödemiş'te patates üretim maliyetleri kilogramda 30-40 kuruş arasında değişir. Üreticinin ürettiği maldan kazanç elde edebilmesi için 50 kuruş civarında satış yapması gerekir. Bunun altı zarardır."
PAZARDA 50-75 KURUŞ
Tarlada kilogramı zararına 10-20 kuruş arasında satılan patates Ödemiş pazarında 50-75 kuruş arasında satılıyor.
İstanbul, İzmir, Ankara'daki hipermarketlerde de 1- 1,5 lira arasında satılıyor. Buna karşın İstanbul Hali'nde 50 kilogramlık çuvalların toptan fiyatı 12 lira yani kilogramı 24 kuruş. Üretici pazarlama zincirinde ezdiriliyor.
SIKINTIYI İHRACAT BİTİRİR
Türkiye'deki patates üretiminin yıllık yaklaşık 6 milyon ton olduğunu anlatan
Akgün, sözlerini şöyle sürdürdü: "Bunun 2,5 milyon tonu iç tüketimde eritilir. Avrupa'da kişi başı yıllık patates tüketimi 150 kg iken ülkemizde 40 kg civarındadır. Yani beslenme zincirinde Avrupa düzeyinde olsak mevcut üretimimiz bize yetmez durumda aslında. Dış pazarda ise Türkiye'den en büyük alımcılar arasında Rusya, Irak ve Suriye yer alır. Irak ve Suriye alımı kesmiş. Rusya'da son yıllarda kendi üretmeye başladı. Yani ihracat yapılamazsa patates üreticisi için bu yıl çok zor bir yıl olacak."
ULUSAL POLİTİKA GEREKİR
Hükümetin, Nevşehir ve Niğde gibi Türkiye'nin patates üretiminin yüzde 50'sini karşılayan iki ilde toplantılar yaparak, soruna çözüm bulmaya çalıştığını anlatan Akgün, şunları söyledi: "Bakan Zafer Çağlayan'ın talimatı ile Akdeniz Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kavak'ın girişimleriyle patates üreticileri ve ihracatçıları Nevşehir'de buluştu. Bakan, ihracatçılara sorumluluk almalarını söyledi. Yazık ki istemek ve dilemek yaralara derman olmuyor. İhracat imkanı
yürütülen dış politikalarla kapatılırsa, bunun acısını hem Türkiye hem de tarım üreticisi çeker."
DÜNYA VE TÜRKİYE ÜRETİMİ
Dünya patates üretiminde en büyük üreticinin 65 milyon ton ile Çin olduğunu anlatan Akgün, sözlerini şöyle sürdürdü: "32 milyon ton üretim ile Rusya ikinci sırada yer alıyor. Hindistan ise 24 milyon ton üretimle üçüncü sırada. Hindistan'ın ardından 21 milyon ton ile USA, 16 milyon ton ile Ukrayna, 15 milyon ton ile de Polonya'nın geldiği tahmin ediliyor. Türkiye'de ise 220,000 ha alanda 5,5-6 milyon ton üretim yapılıyor. Türkiye'nin dünyadaki üretici ülkeler sıralamasında 12-14 sıralarda olduğu tahmin ediliyor.
Türkiye'de kişi başına patates üretiminin 60-70 kg olduğu tahmin edilirken kişi başına tüketimin de toplam üretimden tohumluk ve depo kayıpları gibi kısımlar çıktıktan sonra kişi başına ortalama 50 kg kadar olduğu tahmin ediliyor.
HER ÖNÜNE GELEN PATATES ÜRETEMEYECEK
Patateste özellikle Niğde ve Nevşehir'de görülen hastalıklar nedeniyle 2001 yılında bakanlık tarafından üretim ve ticaretine sıkı düzen getirilmek istenmiş, üreticilerin patates üretimi için izin almaları gerekeceği belirtilmişti. Tasarıya göre, üretim izni almayan üreticilerin il ve ilçe dışına satış yapmaları engellenecekti.
Eski ismi Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü (KKGM), yeni ismi Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü (GKGM) tarafından hazırlanan talimat taslağına göre, ticari amaçla patates ekimi yapacak üreticiler, tarım il veya ilçe müdürlüklerinden izin alacak ve başvurdukları yıl için çiftçi kayıt sistemine üye olacaktı. İl veya ilçe müdürlüklerine verilen dilekçede, patatesin yemeklik veya tohumluk olarak ekiliş amacı ve yılda kaç ekim yapılacağı belirtilecek, üretim izinleri her yıl yenilenecekti. Taslağa da en çok itiraz Ödemiş'ten gelmiş, Ödemiş'in topraklarının Niğde ve Nevşehir topraklarına benzemediği, hava sıcaklıklarının adı geçen bölgelerden daha yüksek olduğu, bu nedenle hastalığın gelişmediği ifade edilmişti.